Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải được viết vào tháng 11 năm 1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết, chân thành của nhà thơ trước mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân đất nước và mùa xuân của chính cuộc đời mình. Cùng Minds tìm hiểu về tác phẩm này nhé!
Tìm hiểu về tác giả Thanh Hải
Thanh Hải tên thật là Phạm Bá Ngoãn, sinh năm 1930 tại Phong Điền, Thừa Thiên Huế. Ông là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam.
Thanh Hải bắt đầu sáng tác từ năm 1945. Từ năm 1954 đến năm 1964, ông làm cán bộ tuyên huấn. Sau đó, từ năm 1964 đến năm 1967. Năm 1967, ông được kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam. Sau năm 1975, ông được bổ nhiệm làm Tổng thư ký Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên và trở thành ủy viên thường vụ Hội Liên hiệp văn học nghệ thuật Việt Nam, cũng như Ủy viên ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam.
Thanh Hải có một sự nghiệp sáng tác đáng chú ý. Ông để lại cho đời một khối lượng tác phẩm đồ sộ, bao gồm nhiều thể loại như thơ, ca khúc, kịch, truyện ngắn,… Các tác phẩm của ông thường tập trung vào việc miêu tả thiên nhiên và tình yêu cuộc sống. Thơ của ông mang tính bình dị, nhẹ nhàng, nhưng cũng chứa đựng triết lí sâu sắc về cuộc sống và tình yêu.
Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao…
Ðất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Ðất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải được viết vào tháng 11 năm 1980, khi nhà thơ đang nằm trên giường bệnh, chuẩn bị bước vào cõi vĩnh hằng. Bài thơ là tiếng lòng tha thiết, chân thành của nhà thơ trước mùa xuân thiên nhiên, mùa xuân đất nước và mùa xuân của chính cuộc đời mình.
Bài thơ được viết trong bối cảnh đất nước đã thống nhất, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, gian khổ và thử thách. Trong hoàn cảnh đó, Thanh Hải vẫn giữ được niềm tin yêu cuộc sống và khát khao cống hiến cho quê hương, đất nước.
Bố cục
Bố cục bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải có thể được chia thành ba phần:
Phần 1 (khổ 1): Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên
Mở đầu bài thơ, Thanh Hải đã vẽ lên một bức tranh mùa xuân tươi đẹp, tràn đầy sức sống:
Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.
Hình ảnh bông hoa tím biếc giữa dòng sông xanh là một hình ảnh đẹp, độc đáo, mang đậm dấu ấn quê hương xứ Huế của nhà thơ. Màu tím biếc của bông hoa như tô điểm thêm cho bức tranh mùa xuân, khiến cho bức tranh trở nên tươi đẹp, sinh động hơn. Tiếng chim chiền chiện hót vang trời như một khúc ca chào đón mùa xuân, như một lời ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên.
Phần 2 (khổ 2 và 3): Cảm xúc trước mùa xuân đất nước
Trong hai khổ thơ này, Thanh Hải đã thể hiện niềm vui sướng, say mê trước vẻ đẹp của mùa xuân đất nước:
Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy quanh lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao…
Ðất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Ðất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.
Nhà thơ cảm nhận mùa xuân bằng tất cả các giác quan của mình. Ông nghe thấy tiếng chim hót, thấy những giọt sương long lanh rơi và cảm nhận được mùa xuân đang lan tỏa khắp không gian. Nhà thơ cảm nhận mùa xuân không chỉ là vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn là vẻ đẹp của đất nước, dân tộc. Mùa xuân của mỗi người là một mùa xuân nho nhỏ, góp phần làm nên mùa xuân chung của đất nước.
Phần 3 (khổ 4 và 5): Ước nguyện cống hiến
Trong hai khổ thơ cuối, Thanh Hải đã bày tỏ nguyện ước được cống hiến cho mùa xuân của đất nước:
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoà ca
Một nốt trầm xao xuyến.
Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.
Nhà thơ muốn trở thành một con chim hót, một cành hoa để góp phần làm nên vẻ đẹp của mùa xuân, của đất nước. Ông muốn trở thành một nốt trầm xao xuyến, góp phần tạo nên bản hòa ca của cuộc đời.
Phần 4 (khổ 6): Lời ngợi ca quê hướng xứ Huế
Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.
Giá trị nội dung
Bài thơ thể hiện một tâm hồn yêu đời, yêu đất nước, yêu cuộc sống của nhà thơ. Bài thơ cũng thể hiện một quan niệm về hạnh phúc giản dị, chân thành: hạnh phúc là được cống hiến cho đời, cho đất nước.
Bài thơ hiển lộ những cảm xúc tác giả trước tình hình mùa xuân trong thiên nhiên của đất nước, và mong muốn mãnh liệt tạo ra một “mùa xuân nhỏ bé” tuyệt vời để tặng cho cuộc sống.
Giá trị nghệ thuật
Bài thơ được viết theo hình thức thơ năm tiếng, mang trong mình một giai điệu trong sáng, và gần gũi với truyền thống dân ca. Nó tràn đầy những hình ảnh đẹp, giản dị và gợi cảm, cùng với những so sáng và ẩn dụ sáng tạo.
Phân tích các chi tiết nổi bật trong tác phẩm
Khổ 1
Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời của tác giả:
Bức tranh thiên nhiên mùa xuân rất đỗi tươi đẹp: cảnh thiên nhiên nhẹ nhàng, nên thơ và màu sắc hài hòa gợi cảm (hoa tím, sông xanh, bầu trời cao rộng,…)
Âm thanh: tiếng chim chiền chiện báo xuân về như kết tinh thành “từng giọt long lanh”.
Ở đây tác giả đã sử dụng nghệ thuật đảo từ “mọc“ và từ “một” tạo sự đột ngột để nói lên được vẻ đẹp và sức sống của hoa.
Cảm xúc và tấm lòng trân trọng của tác giả trước thiên nhiên, cuộc đời:
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
“Giọt long lanh” – hình ảnh thơ đa nghĩa, ở đây được hiểu theo nghĩa ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, từ chỗ âm thanh được cảm nhận bằng thính giác chuyển sang cảm nhận bằng thị giác và xúc giác “đưa tay hứng”.
Câu thơ diễn tả cảm xúc say mê, ngây ngất, sự nâng niu trân trọng vẻ đẹp đất trời.
Khổ 2 và khổ 3
Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước:
Sáng tạo của tác giả được thể hiện qua việc dùng từ “lộc” và hình ảnh “người cầm súng”, “người ra đồng”, “lộc giắt quanh lưng”, “lộc trải dài nương mạ”, ý nghĩa: sức sống mạnh mẽ, khí thế đi lên của dân tộc.
Hình ảnh lộc xuân trên “nương mạ” là hình ảnh đẹp về cuộc sống lao động kiến thiết đất nước của lực lượng sản xuất nhân dân.
Hình ảnh người cầm súng trên đường ra trận mang trên vai cành lá ngụy trang, và niềm tin vào ngày mai hòa bình cho đất nước. Các từ láy “hối hả”, “xôn xao”, điệp từ “tất cả” với nhịp thơ nhanh, gấp, để chỉ nhịp sống lao động khẩn trương, tưng bừng, niềm vui rạo rực lòng người.
Câu thơ so sánh “Đất nước như vì sao”: nâng đất nước lên tầm cao mới đẹp đẽ, kì vĩ khẳng định sự trường tồn bền vững.
Qua đó, ta có thế thấy được nhà thơ tin tưởng và tự hào vào tương lai tươi sáng của đất nước cho dù trước mắt trải qua nhiều khó khăn, gian khổ.
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước
Tác giả không quên nhắc nhở mọi người nhớ về những tháng ngày gian khổ trong chiến đấu, cách mạng. Phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên” thể hiện quyết tâm cao độ, hiên ngang tiến lên phía trước dù khó khăn gian khổ.
Niềm tự hào đối với quê hương, đất nước mình, lạc quan tin tưởng vào sức sống, sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước, dân tộc.
Khổ 4 và khổ 5
Ước nguyện chân thành, giản dị được cống hiến của tác giả
Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến
“Ta làm”: khẳng định sự tự nguyện mang niềm vui đến cho cuộc đời. “Ta làm con chim hót”, “làm cành hoa”, “một nốt trầm”: tác giả khao khát hóa thân thành những thứ bình dị để làm đẹp cho cuộc đời.
Đại từ “Ta”: vừa chỉ số ít, vừa chỉ số nhiều: vừa diễn tả niềm riêng và cái chung.
Đó vừa là tâm niệm chân thành của nhà thơ và cũng là khát vọng cống hiến cho đời chung của nhiều người, muốn góp sức mình làm nên mùa xuân đẹp tươi của thiên nhiên, của tạo vật của đất nước.
Các từ láy “lặng lẽ”, “nho nhỏ” là cách nói khiêm tốn, chân thành của nhân cách sống cao đẹp khi hướng tới việc góp vào lợi ích chung của dân tộc một cách âm thầm và lặng lẽ.
Mùa xuân nho nhỏ là một ẩn dụ đầy sáng tạo của nhà thơ khi thể hiện thiết tha, cảm động khát vọng được cống hiến và sống ý nghĩa. Điệp từ “dù là” khiến âm điệu câu thơ trở nên thiết tha, lắng đọng:
“Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc”
Sự cống hiến không kể tuổi tác. Dù đang nằm trên giường bệnh nhưng tác giả vẫn tha thiết với cuộc đời, tâm niệm tràn đầy nhiệt huyết, mong muốn sống đẹp và hữu ích, tận hiến cho cuộc đời chung.
Khổ cuối
Ngợi ca quê hương đất nước qua điệu hát dân ca Huế. Cách gieo vần “bình, minh, tình”: thể hiện chất nhạc dân ca xứ Huế. Cách gieo vần phối âm khá độc đáo: câu đầu và câu cuối kết thúc bằng hai thanh trắc hát, Huế.
Cả bài thơ giống như làn điệu dân ca Huế mượt mà, trữ tình và sâu lắng
Bài thơ khép lại với điệu Nam ai, Nam bình của xứ Huế để ca ngợi vẻ đẹp và nỗi niềm của người con xứ Huế. Khúc ca còn ngân vang mãi từ tâm hồn của người lạc quan, yêu đời, khát khao sống có ích.
Đánh giá về đặc sắc nghệ thuật
Thể thơ năm chữ, gần với các làn điệu dân ca. Bài thơ giàu nhạc điệu, âm hưởng nhẹ nhàng, thiết tha. Hình ảnh tự nhiên, giản dị kết hợp với hình ảnh giàu ý nghĩa biểu tượng khái quát. Câu từ chặt chẽ, sự phát triển tự nhiên của hình ảnh mùa xuân với các phép tu từ đặc sắc.
Xem thêm:
Vậy là vừa rồi Minds đã cùng bạn đọc và phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ – Thanh Hải, nếu có thắc mắc đừng ngại để lại bình luận, theo dõi chuyên mục tác giả – tác phẩm để cùng xem nhiều bài viết khác từ Minds nhé!
